จิตวิทยาการลงทุน (รวมถึงการเทรด) คืออะไร ?

จิตวิทยาการลงทุน เป็นศาสตร์ที่ศึกษาว่าด้วย “อารมณ์และอคติที่มีอิทธิพลต่อการตัดสินใจลงทุนของเราอย่างไร?” ช่วยให้เราได้เห็นตัวเองว่า มีเรื่องอะไรบ้างที่จะทำให้เราตัดสินใจเลือกอย่างไม่มีเหตุผล ซึ่งอาจส่งผลเสียต่อเรื่องกำไร-ขาดทุนของเราในระยะยาว

สิ่งที่ผมพอจะสรุปแก่นของจิตวิทยาการลงทุน มีประมาณนี้ครับ

อารมณ์ คือส่วนหนึ่งที่ใช้ในการตัดสินใจกระทำอะไรต่างๆของมนุษย์ หลักๆคือ ความกลัว ความโลภ และความมั่นใจจนกล้ามากเกินไป อารมณ์เหล่านี้สามารถบดบังการตัดสินใจของเรา จนทำให้เราตัดสินใจเลือกสิ่งที่เกิดผลเสียต่อทุกอย่างได้

ตัวอย่างเช่น ถ้าเราไม่มีระบบหรือไม่มีแผนที่ใช้ลงทุน ความกลัวอาจทำให้เราตื่นตระหนกในช่วงที่ราคาไม่เป็นไปตามคาดการณ์ หรือเราอาจไปไล่ตามหุ้นหรือราคาที่มาแรง โดยพิจารณาจากกระแสข่าวต่างๆ มากกว่าจะดูที่ปัจจัยพื้นฐาน หรือไม่มีระบบหน้าเทรดทางเทคนิค

อคติทางความคิด ก็สามารถทำให้ตัดสินใจผิดพลาดได้ แม้เรื่องอคตินี้เป็นเหมือนทางลัดที่สมองของมนุษย์เราช่วยในการตัดสินใจหลายเรื่องในชีวิตอย่างรวดเร็วได้ แต่สำหรับการลงทุนและการเทรดแล้ว อคติเป็นสิ่งที่ไม่ช่วยอะไรมากนักและไม่เป็นผลดีในระยะยาว

ตัวอย่างเช่น เราอาจมีแนวโน้มที่จะยึดอคติ ยึดมั่นถือมั่นในข้อมูลแรกที่เราได้รับมา จนไม่เหลือที่ว่างให้ข้อมูลอื่นๆที่เป็นประโยชน์ในการพัฒนาเลย

การทำความเข้าใจจิตวิทยาการลงทุนสามารถช่วยให้เราตัดสินใจได้ดีขึ้น ด้วยการใช้สติ ตระหนักเห็นถึงอคติและอารมณ์ของเราเอง เราสามารถดำเนินการเพื่อลดผลกระทบต่อทางเลือกการลงทุนของเราได้ 

ตัวอย่างเช่น เราสามารถพัฒนาแผนการลงทุนระยะยาวและยึดมั่นในแผนนั้นต่อไปได้ แม้ว่าตลาดจะมีความผันผวนก็ตาม (ถ้าสิ่งที่เรากำลังทำยังอยู่ในแผน หรือระบบการลงทุนที่เราใช้จริงๆ)

นี่คือตัวอย่างบางส่วน เป็นเหตุการณ์ทางจิตวิทยาของมนุษย์ที่เกี่ยวข้องกับการลงทุน

พฤติกรรมการลงทุนในทิศทางเดียวกัน : สมมุติเรากำลังติดตามฝูงชนกลุ่มหนึ่ง ไม่ว่าจะเป็นสิ่งที่ถูกต้องหรือไม่ก็ตาม ถ้าคนผู้ของฝูงชนนั้นซื้อหุ้นตัวใด เราก็อาจถูกล่อลวงให้ซื้อหุ้นนั้นด้วย แม้ว่าเราจะไม่ค่อยมีความรู้อะไรมากก็ตาม

อคติในการยืนยัน(Confirmation Bias) : นี่คือพฤติกรรมที่เราจะค้นหาแต่ข้อมูลที่ยืนยันความเชื่อ(หรือการยึดถือข้อมูลอะไรก็ตามที่ไม่มีหลักฐานยืนยัน) อะไรก็ตามที่มีอยู่ของเรา และเพิกเฉยต่อข้อมูลที่ขัดแย้งกับความเชื่อเหล่านั้น 

ตัวอย่างเช่น ถ้าเราเชื่อว่าหุ้นตัวหนึ่งกำลังจะขึ้น เราก็อาจให้ความสนใจเฉพาะบทความหรือข่าวที่สนับสนุนความเชื่อดังกล่าวเท่านั้น

ความกลัวที่จะสูญเสีย : เป็นอารมณ์ที่ทำให้รู้สึกถึงการสูญเสียอย่างรุนแรงมากกว่าสิ่งที่จะได้รับ สิ่งนี้อาจทำให้เรายอมแพ้เร็วเกินไป แม้ว่าถ้าทำยังตามแผนอยู่ ก็ยังมีโอกาสได้ผลกำไรก็ตาม

หากคุณสนใจที่จะเรียนรู้รายละเอียดเพิ่มเติม เกี่ยวกับจิตวิทยาการลงทุน ผมก็มีแหล่งหนังสือหนังสือบางเล่มที่ขอแนะนำ ได้แก่ “The Psychology of Money” เขียนโดย Morgan Housel และ “Thinking, Fast and Slow” โดย Daniel Kahneman

ซึ่งตอนนี้มีแปลเป็นภาษาไทย รวมถึงมีคนไทยหลายคนได้สรุปเป็น Podcast ในช่องทาง Social Media ต่างๆด้วยครับ